Help, ik heb een bore-out!

Dagelijks zie ik in mijn praktijk mensen met klachten, die door de huisarts, bedrijfsarts of een andere specialist naar mij worden doorgestuurd. Zij zijn uitgevallen in hun dagelijkse bezigheden, werk of studie. De aanmeldvraag is vaak: herstellen van uitputting en werk of dagelijkse bezigheden hervatten.

Wanneer ik iemand voor het eerst zie, maken we kennis en ben ik benieuwd naar hun verhaal, achtergrond en het ontstaan van de klachten. Soms komt er een heel gedetailleerd verhaal, maar soms ook niet. Vaak genoeg zie ik mensen die niet onder woorden kunnen brengen hoe ze in deze situatie terecht zijn gekomen, laat staan dat ze weten hoe ze hier uit moeten raken. Om een start te kunnen maken, geef ik altijd een toelichting op de redenen waardoor wij als mens uit balans kunnen raken. Dit kan zijn door overbelasting die ons uitput, maar dit kan ook zijn door onderbelasting, te weinig uitdaging en te weinig prikkels, waardoor instorting kan ontstaan. Dit laatste is regelmatig een eyeopener waar veel mensen nog nooit van hebben gehoord.

Als ik een schatting zou moeten maken, denk ik dat 40% van de mensen die ik zie, zijn ingestort door te weinig uitdaging. In plaats van een burn-out hebben zij te maken met een bore-out. Een wat? Ja een bore-out. Dit is het tegenovergestelde van een burn-out, maar uit zich met vergelijkbare klachten, waardoor mensen hun eigen klachten niet altijd kunnen verklaren. Maar hoe komt het, dat als dit zo vaak voorkomt in de praktijk, we hier niet veel meer over horen? De kranten staan namelijk vol met verhalen over burn-out problematiek. Waarbij bore-out problematiek vaak onderbelicht blijft. Een deel zit hem denk ik in het niet weten van het bestaan en dus ook het niet kunnen (h)erkennen van klachten. Maar wat ook een grote rol speelt is dat mensen niet graag te koop lopen met dit verschijnsel. Het klinkt namelijk niet zo lekker: door onvoldoende uitdaging ben ik kapot gegaan aan verveling. Stom is dat! Want het herstel is zelfs lastiger dan van een burn-out. En wanneer je met deze klachten loopt kan je je doordat je het te weinig(h)erkent, in deze situatie erg alleen voelen. Blijkbaar is het in deze maatschappij, maatschappelijk aantrekkelijker om te zeggen: ik heb te hard gewerkt en ik kan moeilijk nee zeggen, waardoor ik klachten heb ontwikkeld. Daarom leek het mij goed om hier eens over te schrijven en juist deze groep wat meer onder de aandacht te brengen. Want je bent niet alleen en het is knap vervelend wanneer je door dit soort klachten bent uitgevallen.

Hoe kan het dat je kan uitvallen door te weinig uitdaging? Dit komt omdat verveling hetzelfde systeem triggert in je lijf en in je brein als wat er gebeurt bij overbelasting. Echter de weg naar herstel is heel anders, zodat het noodzakelijk is om te weten of je klachten hebt opgelopen vanuit een bore-out of vanuit een burn-out. Zo moet iemand voor zijn herstel van zijn burn-out leren remmen, nee leren zeggen en prioriteiten leren stellen. Terwijl iemand met een bore-out op zoek moet gaan naar waar hij wel door wordt uitgedaagd. Dit laatste is ontzettend lastig wanneer je door de tijd heen inactief en passief bent geraakt door de situatie waar je in zit. Om deze reden is het herstel van een bore-out vaak moeilijker dan een burn-out. Om de vicieuze cirkel van een bore-out te doorbreken, moet je namelijk weten wat je leuk vindt, waar je warm van wordt en wat jouw interesses zijn. Dit zijn nou net de dingen welke jij de afgelopen tijd bent kwijt geraakt. En als je het al weet wat dat is, durf jij dan hier jouw leven op in te richten? Ben je dan niet te bang geworden over of je dat wel aankan? Durf je nog wel een nieuwe stap te maken? Of is de veiligheid van een vast contract, goede arbeidsvoorwaarden en een stabiele basis je te veel waard?

Ik maak wel eens de vergelijking dat wanneer iemand je met een academisch niveau aan de lopende band zet, dat hij of zij dit niet lang zal volhouden. Hij zal hier geen burn-out van ontwikkelen, maar zal uiteindelijk wel klachten krijgen omdat hij onvoldoende wordt uitgedaagd, Wanneer er onvoldoende aanspraak wordt gemaakt op je capaciteiten, kan dit uiteindelijk leiden tot uitval. Nu is het voorbeeld van iemand aan de lopende band met een academische achtergrond wat extreem. Maar wat meer gangbaarder- voorbeelden zijn, dat iemand, die ooit goed paste in een functie, na jarenlange routines uiteindelijk ook instort. Er zijn bijvoorbeeld geen doorgroei mogelijkheden meer, die ene collega krijgt altijd de interessante projecten, het is een periode minder druk op het werk of door een reorganisatie is jouw functie uitgekleed. Allemaal oorzaken welke ervoor kunnen zorgen dat jij onbewust aan het afglijden bent. In sommige gevallen is het zelfs zo dat medewerkers bij aanvang al wisten dat ze een baan onder hun niveau accepteerden omdat dit beter aansloot met hun privé omstandigheden. Wanneer de privé druktes afnemen, kan het zo zijn dat die baan ineens niet meer zo goed past. Helaas komt dit laatste ook voor omdat werkgevers maar al te graag overgekwalificeerd personeel aannemen.

Wat zijn nou typische signalen van een bore-out? Slecht kunnen slapen, aanhoudende vermoeidheid, uitstelgedrag, een laagzelfbeeld, weinig zicht op eigen kwaliteiten en somberheid. Maar wat ik ook veel hoor in de praktijk, is dat dit de mensen zijn die op maandag weer toe leven naar het weekend. Die de dagen en de uren aftellen en die letterlijk naar de klok kunnen staren totdat er weer een uur om is.

Uitstelgedrag is een herkenbaar kenmerk. Komt er eindelijk een mailtje of opdracht binnen, kan je je niet tot actie zetten. Je gaat het project uitstellen tot het laatste moment en wanneer je door het uitstellen uiteindelijk tijdsdruk gaat voelen, lukt het je pas om in actie te komen. In de ergste gevallen, lukt deze actie niet eens meer. Ik had laatst een man aan mijn tafel, die mij vertelde dat hij op zijn laatste werkdag, voordat hij zich had ziek gemeld heeft geprobeerd één mail te sturen. Het was een simpel mailtje naar een leverancier met een vraag over een specifiek product. Allereerst had hij dit de hele ochtend uitgesteld en toen hij tegen de middag hieraan wilde beginnen, lukte het hem niet om iets op papier te krijgen. Eind van de middag had hij één zin op zijn beeldscherm, waar hij eigenlijk nog steeds niet tevreden over was. Dit was voor hem het keerpunt dat hij tot besef kwam dat het zo niet langer kon. De volgende dag ging hij naar de huisarts, welke bij hem een burn-out vaststelde. Met zijn hoofd vol vraagtekens, zat hij bij mij aan tafel. Hij kon zijn eigen burn-out niet verklaren en had het gevoel dat dit hem echt was overkomen. Maar nadat ik hem uitleg had gegeven over een bore-out, viel voor hem het kwartje.

Vaak hebben mensen met een bore-out de karaktereigenschap dat zij van nature liever niet op de voorgrond treden, een laagzelfbeeld hebben of een introverte persoonlijkheid. Meestal is het zo dat diegene zichzelf in veel situaties onderschat, vanuit zijn natuur niet graag als eerste aan iets nieuws begint, liever uitdagingen uit de weg gaat, of liever de kunst af wil kijken bij een collega, waardoor alle nieuwe projecten aan zijn neus voorbij gaan. Onder een bore-out ligt vaak de angst om te falen ten grondslag, een hoge mate van perfectionisme waarbij de lat zo hoog wordt gelegd dat het geen zin heeft om überhaupt aan de taak te beginnen.

Een bore-out heeft vaak een lange aanloopfase, waarin signalen of klachten worden genegeerd. De aanloop tot een bore-out begint vaak met de “Ik-vind-het-wel-prima-fase” gevolgd door de “relativatie-fase”, welke worden opgevolgd door de “alarmfase” en eindigt in de instortingsfase.

Hoe herken je deze fases?  
– In de “Ik-vind-het-wel-prima-fase” zie je vaak dat mensen niet meer met passie over hun werk kunnen praten, balen van het feit dat het weer maandag is, sneller geïrriteerd zijn, zichzelf lusteloos voelen en wat vermoeid,maar zelf nog niet bewust zijn van waar deze klachten vandaan komen.

– In de “relativatie-fase” is het vaak zo dat mensen al wel door hebben dat hun werk vaker een blok aan hun been wordt. Maar omstandigheden toch vaak in stand houden doordat ze het voor zichzelf goed praten. “Het is maar werk”, “Ik heb een vast contract, fijn inkomen en heb goede arbeidsomstandigheden”. Ook kunnen redenen zoals het kopen van een huis of gezinsuitbreiding een rol spelen.

– In de “alarm-fase” ervaren mensen al wel degelijk klachten, ze zijn vaak somber, komen chagrijnig thuis van een werkdag, slapen slechter, zijn elke dag vermoeid, ervaren uitstelgedrag en kunnen ook privé moeilijker tot initiatief komen.

– En de “instortings-fase” is de fase waarin er geen werk meer uit je handen komt, je alleen nog maar naar je beeldscherm kan staren, je de uren aftelt, je je lichamelijk en geestelijk uitgeput voelt, een slechte concentratie hebt, je geheugen je in de steek laat, je fouten gaat maken waardoor je uiteindelijk niet meer de kracht kan opbrengen om naar je werk te gaan.

Herken jij je in dit verhaal? En ben jij bang dat jij een bore-out hebt of ben je bang er een te krijgen? Ergotherapie praktijk Energie Herstel, kijkt graag met jou mee, hoe jij deze vicieuze cirkel en patronen kan doorbreken om klachten te voorkomen of om hiervan te herstellen.